ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2022

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2022

‍This email contains pictures, if you don’t see them, view it online

‍Συντακτική Επιτροπή

Πρόεδρος: Ιωάννης Λεκάκης

Μέλη:

Ανδριανή Βαζαίου
Γεώργιος Δαφούλας
Πολυχρόνης Δηλαβέρης
Αλέξανδρος Μπέρλερ
Παναγιώτης Σταφυλάς 

‍Το μήνυμα του Προέδρου….

 

Στην αέναη κίνηση του χρόνου τοποθετούμε ημερολογιακούς σταθμούς που μας επιτρέπουν να κοιτάξουμε πίσω , να κάνουμε την κριτική και αυτοκριτική μας και να οραματισθούμε και σχεδιάσουμε το μέλλον. Ένας τέτοιος ημερολογιακός σταθμός είναι η αλλαγή του χρόνου.Σάν Πρόεδρος του Digital Health Alert και της Ελληνικής Εταιρείας Ψηφιακής Ιατρικής οφείλω να ευχαριστήσω και να συγχαρώ την καταπληκτική ομάδα που λειτούργησε με αίσθημα ευθύνης ,ενημέρωσε τους Έλληνες ιατρούς σε πολλά θέματα ψηφιακής Ιατρικής σε μηνιαία βάση και χωρίς καμμία καθυστέρηση. Κοιτώντας πίσω για ένα χρόνο βλέπω την πληθώρα των θεμάτων που παρουσιάσθηκαν. Τηλειατρική , τηλεψυχιατρική, τεχνητή νοημοσύνη, αρρυθμίες , αρτηριακή υπέρταση, απεικόνιση ,καρδιακή ανεπάρκεια, ογκολογία, νευρολογία,διατροφογενετική,ιατρική ακριβείας ,δημόσια υγεία , ιατρική εκπαίδευση αλλά και θέματα βιοηθικής και  νομικά θέματα παρουσιάσθηκαν από συνεργάτες με βαθειά γνώση των θεμάτων που ανέπτυξαν.

 

Η πανδημία που βιώνουμε οδήγησε σε προκλήσεις και δυσκολίες που αγγίζουν τους ασθενείς , το σύστημα υγείας και τους επαγγελματίες υγείας .Από την άλλη πλευρά παρουσιάζονται νέες ευκαιρίες και κίνητρα για να επιταχυνθούν οι τεχνολογικές λύσεις που θα μειώσουν τον κίνδυνο μόλυνσης ασθενών και επαγγελματιών υγείας. Η πληθώρα των τεχνολογικών προτάσεων οδηγεί σε αύξηση των αναγκών για εκπαίδευση ιατρών , νοσηλευτών αλλά και ασθενών. Η Ελληνική Εταιρεία Ψηφιακής Ιατρικής και το Digital Health Alert θα συνεχίσουν να είναι πρωτοπόροι  σε αυτή τη προσπάθεια ενημέρωσης. Με μία ομάδα ιατρών , επιστημόνων πληροφορικής αλλά και άλλων επιστημόνων θα συνεχίσουμε την προσπάθεια για την αναβάθμιση του επιπέδου της Ψηφιακής Ιατρικής στην χώρα μας. Θα δεχθούμε με ευχαρίστηση πιθανές προτάσεις σας που θα έχουν σαν στόχο την βελτίωση των εκδηλώσεων μας .

   

Με αυτές τις σκέψεις σας εύχομαι για τον καινούριο χρόνο υγεία και πρόοδο


 

Ι. Λεκάκης

Ομότιμος Καθηγητής Καρδιολογίας ΕΚΠΑ

Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Ψηφιακής Ιατρικής

Διευθυντής Καρδιολογικού Τομέα, Κεντρική Κλινική Αθηνών


‍

Π. Δηλαβέρης

MD, PhD, FESC, FEHRA

Chair, ESC Working Group on e-Cardiology

Διευθυντής ΕΣΥ, Α' Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική, Ιπποκράτειο Γ.Ν.Α

 

Η εξέλιξη της ηλεκτροκαρδιογραφίας: από την αποτύπωση σε χαρτί στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης

Για περισσότερα από 90 χρόνια η ηλεκτρική δραστηριότητα της καρδιάς αποτυπωνόταν στο ηλεκτροκαρδιογραφικό (ΗΚΓ) χαρτί. Το γεγονός αυτό εξασφάλιζε ευκολία και ομοιογένεια στην απεικόνιση της ηλεκτρικής δραστηριότητας της καρδιάς, αλλά δεν διασφάλιζε την ακρίβεια και την αναπαραγωγιμότητα των ΗΚΓκων μετρήσεων. Για το λόγο αυτό και προτάθηκε, αρχικά, η ψηφιοποίηση των ηλεκτροκαρδιογραφημάτων αυτών και αργότερα η απευθείας ψηφιακή καταγραφή τους. Σε συγκριτική μελέτη ανάμεσα στους τρεις αυτούς τρόπους απεικόνισης της ηλεκτρικής δραστηριότητας της καρδιάς για τη μελέτη των χαρακτηριστικών του επάρματος P στο 12-απαγωγών ηλεκτροκαρδιογράφημα, αποδείχθηκε ότι η ακρίβεια των μετρήσεων διασφαλίζεται μόνο από τα ψηφιακά λαμβανόμενα ηλεκτροκαρδιογραφήματα.1 Η ψηφιοποίηση των ηλεκτροκαρδιογραφημάτων που είχαν αρχικά αποτυπωθεί σε ΗΚΓκο χαρτί μπορούσε να αποδίδει, με σχετική ακρίβεια, τους συνήθεις δείκτες της αναπόλωσης του κοιλιακού μυοκαρδίου (π.χ. διάρκεια του διαστήματος QT,  μέγεθος και επιφάνεια του κύματος T), αλλά δεν μπορούσε να δώσει πληροφορίες για τις μη-διπολικές συνιστώσες στην αναπόλωση του κοιλιακού μυοκαρδίου.2 Επιπλέον, η διαδικασία της ψηφιοποίησης των ηλεκτροκαρδιογραφημάτων που είχαν αρχικά αποτυπωθεί σε ΗΚΓκο χαρτί μπορούσε η ίδια να συμβάλλει στην ανακρίβεια των λαμβανόμενων μετρήσεων.3

 

•  Η εκτύπωση, η σάρωση και η ψηφιοποίηση των ηλεκτροκαρδιογραφημάτων μπορούν να εισάγουν μεταβολές στο ΗΚΓκο σήμα με αποτέλεσμα τον περιορισμό στην αξιοπιστία των μετρήσεων κάποιων ευαίσθητων παραμέτρων. Η συνολική διαφοροποίηση ανάμεσα στο ψηφιακό και το ψηφιοποιημένο ηλεκτροκαρδιογράφημα μπορεί να αποδοθεί στη μεταβλητότητα κατά την εφαρμογή των τεσσάρων σταδίων της ψηφιοποίησης, δηλαδή, (1) στην εκτύπωση του ηλεκτροκαρδιογραφήματος, (2) στη σάρωση της ΗΚΓκης εκτύπωσης, (3) στη μετατροπή της σαρωθείσας εικόνας σε μορφή XML που θα χρησιμοποιηθεί στις μετρήσεις, και (4) στη μεταβλητότητα μεταξύ των ερευνητών που πραγματοποιούν τις μετρήσεις.

•  Δεύτερον, οι ΗΚΓκες απαγωγές συχνά καταγράφονται σε δύο ομάδες σε διαφορετικές σελίδες χαρτιού: η πρώτη ομάδα περιλαμβάνει τις απαγωγές των άκρων (I, II, III, aVR, aVL, και aVF) και η δεύτερη ομάδα τις προκάρδιες απαγωγές (V1–V6). Το γεγονός αυτό εισάγει διαφορές στη χρονική αντιστοίχιση ανάμεσα στις δύο ομάδες των ΗΚΓκων απαγωγών.

 

•   Τρίτον, παλαιότεροι ηλεκτροκαρδιογράφοι κατέγραφαν τις δύο ομάδες απαγωγών ξεχωριστά, με λίγα δευτερόλεπτα καθυστέρηση η δεύτερη από την πρώτη, με αποτέλεσμα την πλήρη χρονική αναντιστοιχία ανάμεσα στις δύο ομάδες των ΗΚΓκων απαγωγών.

Επομένως, η ψηφιοποίηση των ηλεκτροκαρδιογραφημάτων μπορεί να συνεπάγεται κάποια τεχνικά προβλήματα, ορισμένα από τα οποία δεν έχουν επαρκώς αντιμετωπιστεί μέχρι σήμερα. Ωστόσο, παρά τα προβλήματά της, η ψηφιοποίηση των ηλεκτροκαρδιογραφημάτων τα οποία έχουν αρχικά αποτυπωθεί σε ΗΚΓκο χαρτί, δικαιολογείται προκειμένου να διασωθούν και να αποθηκευτούν σε βάσεις ψηφιακών δεδομένων μεγάλος αριθμός κλινικά σημαντικών ηλεκτροκαρδιογραφημάτων τα οποία θα μπορούσαν να  αξιοποιηθούν για μετρήσεις στο μέλλον. Υπάρχουν αξιόπιστα εργαλεία, όπως το ECGScan, που θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν στην ψηφιοποίηση των ηλεκτροκαρδιογραφημάτων και  την απόδοση του διορθωμένου διαστήματος QT με μεγάλη ακρίβεια.4 Επιπλέον, και άλλα εργαλεία ψηφιοποίησης έχουν δώσει πολύ καλά, ανάλογα αποτελέσματα.5,6 Η διαθεσιμότητα εργαλείων όπως το ECGScan δεν πρέπει, ωστόσο, να μας ενθαρρύνει στον σχεδιασμό προοπτικών μελετών που να βασίζονται στο ΗΚΓκο χαρτί.  Αντιθέτως, είναι ξεκάθαρο ότι κάποιες πληροφορίες χάνονται από το ΗΚΓκο σήμα με τη διαδικασία της εκτύπωσης,  οι οποίες δεν μπορούν να αποκατασταθούν ακόμα και με 100%  ακριβή επανασύσταση στην ψηφιοποιημένη μορφή.

 

Οι αλγόριθμοι μηχανικής εκμάθησης και τεχνητής νοημοσύνης έχουν, σήμερα, «εισβάλλει» στο χώρο της ηλεκτροκαρδιογραφίας με στόχο, αρχικά, την ψηφιοποίηση των ΗΚΓκων σημάτων και, ακολούθως, την ανίχνευση και αυτόματη διάγνωση των αρρυθμιών.7-9 Η διαθεσιμότητα και δυνητική αξία των αλγόριθμων της τεχνητής νοημοσύνης, ιδιαίτερα των «εν-τω-βάθει» νευρωνικών δικτύων (CNNs), στην ηλεκτροκαρδιογραφία είναι τεκμηριωμένη.Η εφαρμογή των CNNs σε μεγάλο αριθμό ψηφιακών ηλεκτροκαρδιογραφημάτων που προέρχονται από μεγάλες βάσεις δεδομένων, μπορεί να εξασφαλίσει διαγνωστική ανάλυση των ηλεκτροκαρδιογραφημάτων με απόλυτη ακρίβεια. Νευρωνικά δίκτυα έχουν αξιοποιηθεί στην ανίχνευση ασυμπτωματικής δυσλειτουργίας της αριστερής κοιλίας, σιωπηρής κολπικής μαρμαρυγής, υπερτροφικής μυοκαρδιοπάθειας και στον προσδιορισμό της ηλικίας, του φύλου και της φυλής κάθε ατόμου με βάση μόνο το ηλεκτροκαρδιογράφημα. Η δυνατότητά τους να ανιχνεύουν άλλες καρδιακές παθήσεις, όπως είναι η στένωση της αορτικής βαλβίδας και η αμυλοείδωση της καρδιάς βρίσκεται υπό διερεύνηση. Η εφαρμογή των CNNs μπορεί να γίνει τόσο στο σύνηθες ηλεκτροκαρδιογράφημα 12-απαγωγών όσο και σε δεδομένα που λαμβάνονται από μονο- ή πολύ-κάναλες φορητές συσκευές. Δεν υπάρχουν ακόμη επαρκή δεδομένα σχετικά με την εφαρμογή των CNNs στην έκβαση των ασθενών, αλλά και με τις δυσκολίες και τους περιορισμούς κατά τη χρήση τους σε πραγματικούς πληθυσμούς ασθενών.

 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

 

  • Η σημασία του ηλεκτροκαρδιογραφήματος ως διαγνωστικού εργαλείου, ως μέσου για την παρακολούθηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία και ως μέτρου για τις δράσεις των φαρμάκων είναι απόλυτα τεκμηριωμένη.
  • Στη σύγχρονη εποχή, η καταγραφή, αποθήκευση και μετάδοση των ηλεκτροκαρδιογραφημάτων γίνεται με ψηφιακά ή άλλα (ΗΚΓκο χαρτί) μέσα.
  • Οι αναλύσεις των ηλεκτροκαρδιογραφημάτων επιτρέπουν τη διακρίβωση φυσιολογικών και παθολογικών καταστάσεων, όπως καθορίζονται από μεγέθη, διαστήματα και μορφολογίες που μπορούν να μετρηθούν.
  • Οι πρόοδοι στην ψηφιακή εποχή επιτρέπουν την επεξεργασία μεγάλου όγκου δεδομένων. Ωστόσο, παραμένουν πάρα πολλά ηλεκτροκαρδιογραφήματα που έχουν αποτυπωθεί σε ΗΚΓκο χαρτί, τα οποία δημιουργήθηκαν πριν την έλευση της ψηφιακής εποχής. 
  • Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε τα ηλεκτροκαρδιογραφήματα που έχουν γίνει στα πλαίσια προ-αθλητικού ελέγχου αλλά και αυτά που έχουν καταγραφεί σε χώρες με περιορισμένες ψηφιακές δυνατότητες.
  • Από πολλούς ερευνητές έχει προταθεί η δημιουργία μίας ισχυρής μεθόδου για τη μετατροπή του τεράστιου αριθμού των ηλεκτροκαρδιογραφημάτων που έχουν αποτυπωθεί σε ΗΚΓκο χαρτί σε ψηφιακή μορφή. Με τον τρόπο αυτό  θα μπορούσε να διευρυνθεί η κατανόηση της ηλεκτροφυσιολογίας της καρδιάς, ο μηχανισμός των αρρυθμιών και η συσχέτισή τους με τις κλινικές νόσους.
  • Πολλοί αλγόριθμοι έχουν προταθεί για την επίτευξη της μετατροπής αυτής, με δυσκολίες από τις οποίες άλλες έχουν ξεπεραστεί και άλλες όχι.
  • Η ενίσχυση της Ηλεκτροκαρδιογραφίας με τη χρήση αλγόριθμων τεχνητής νοημοσύνης εξελίσσεται συνεχώς και αναμένεται να γίνει η προτιμώμενη μέθοδος για την αξιόπιστη και λεπτομερή επεξεργασία των ηλεκτροκαρδιογραφημάτων.

 

Βιβλιογραφία:

  1. Dilaveris P, Batchvarov V, Gialafos J, Malik M. Comparison of different methods for manual P wave duration measurement in 12-lead electrocardiograms. Pacing Clin Electrophysiol. 1999 Oct;22(10):1532-8.
  2. Karsikas M, Huikuri H, Perkiömäki JS, Lehtola L, Seppänen T. Influence of paper electrocardiogram digitizing on T wave and QRS complex morphology parameters. Ann Noninvasive Electrocardiol. 2007 Oct;12(4):282-90.
  3. Hingorani P, Karnad DR, Panicker GK, Deshmukh S, Kothari S, Narula D. Differences between QT and RR intervals in digital and digitized paper electrocardiograms: contribution of the printer, scanner, and digitization process. J Electrocardiol. 2008 Sep-Oct;41(5):370-5.
  4. Badilini F, Erdem T, Zareba W, Moss AJ. ECGScan: a method for conversion of paper electrocardiographic printouts to digital electrocardiographic files. J Electrocardiol. 2005 Oct;38(4):310-8.
  5. Ravichandran L, Harless C, Shah AJ, Wick CA, Mcclellan JH, Tridandapani S. Novel Tool for Complete Digitization of Paper Electrocardiography Data. IEEE J Transl Eng Health Med. 2013;1:1800107.
  6. Baydoun M, Safatly L, Abou Hassan OK, Ghaziri H, El Hajj A, Isma'eel H. High Precision Digitization of Paper-Based ECG Records: A Step Toward Machine Learning. IEEE J Transl Eng Health Med. 2019 Nov 7;7:1900808.
  7. Li Y, Qu Q, Wang M, Yu L, Wang J, Shen L, He K. Deep learning for digitizing highly noisy paper-based ECG records. Comput Biol Med. 2020 Dec;127:104077.
  8. Chang KC, Hsieh PH, Wu MY, Wang YC, Chen JY, Tsai FJ, Shih ESC, Hwang MJ, Huang TC. Usefulness of Machine Learning-Based Detection and Classification of Cardiac Arrhythmias With 12-Lead Electrocardiograms. Can J Cardiol. 2021 Jan;37(1):94-104.
  9. Ribeiro AH, Ribeiro MH, Paixão GMM, Oliveira DM, Gomes PR, Canazart JA, Ferreira MPS, Andersson CR, Macfarlane PW, Meira W Jr, Schön TB, Ribeiro ALP. Automatic diagnosis of the 12-lead ECG using a deep neural network. Nat Commun. 2020 Apr 9;11(1):1760.
  10. Siontis KC, Noseworthy PA, Attia ZI, Friedman PA. Artificial intelligence -enhanced electrocardiography in cardiovascular disease management. Nat Rev Cardiol. 2021 Jul;18(7):465-478.

 

‍Ν. Γκούβας

Ψυχίατρος

Πρόεδρος Κλάδου Πληροφορικής και καινοτόμων τεχνολογιών, 

Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία, Ιδρυτής Melapus

‍Φαρμακογενετική ανάλυση και Ψηφιακή Ιατρική

‍Ο όρος «εξατομικευμένη θεραπεία» [personalized (individualized) therapy] αναφέρεται στη χρήση των γενετικών δεδομένων ενός ασθενούς ή ενός ατόμου γενικότερα, για την καλύτερη χορήγηση θεραπευτικής αγωγής ή/και τον προσδιορισμό της προδιάθεσης σε μια συγκεκριμένη γενετική νόσο, με απώτερο στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και τη μείωση του κόστους της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Η εξατομικευμένη θεραπεία περιλαμβάνει κυρίως τα επιστημονικά πεδία της μοριακής γενετικής διάγνωσης, της φαρμακογενετικής και της  βιοπληροφορικής. Ο Iπποκράτης τον 4ο π.X. αιώνα είχε αναφέρει ότι: «...είναι σημαντικότερο να γνωρίζει κανείς τι είδους άνθρωπος πάσχει από μια ασθένεια παρά από τι είδους ασθένεια πάσχει κάποιος άνθρωπος».

 

Τα τελευταία χρόνια, οι πρόσφατες τεχνολογικές εξελίξεις οδήγησαν σε μια πληθώρα μεθόδων προσδιορισμού της γενετικής σύστασης (γονοτύπου), οι οποίες έφεραν την προοπτική της εξατομικευμένης θεραπείας ακόμη πιο κοντά στην πραγμάτωση. Η εξατομικευμένη θεραπεία υπόσχεται να συμβάλει στη μείωση των παρενεργειών ή/και στην αύξηση της αποτελεσματικότητας των φαρμάκων, συμβάλλοντας έτσι ουσιαστικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών, αλλά και στη μείωση των οικονομικών επιβαρύνσεων για τα συστήματα υγείας παγκοσμίως. Υπολογίζεται ότι για την αντιμετώπιση φαρμακευτικών παρενεργειών δαπανώνται πάνω από 200 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, ενώ μόνο των 25-60% των ατόμων ανταποκρίνονται ικανοποιητικά στη θεραπευτική αγωγή που τους χορηγείται.

 

Στις HΠA περίπου 3 εκατομμύρια συνταγογραφήσεις, σε ετήσια βάση, είναι εσφαλμένες, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι ασθενείς υπόκεινται σε εσφαλμένη ή αναποτελεσματική αγωγή, ενώ, η δεύτερη μεγαλύτερη αιτία θανάτου στις HΠA είναι οι παρενέργειες (100.000 θάνατοι το χρόνο).

 

H αποτελεσματικότητα και ο μεταβολισμός ενός φαρμάκου είναι αλληλένδετα με το γενετικό πρότυπο ενός ατόμου. Yπάρχουν ασθενείς οι οποίοι ανταποκρίνονται στη θεραπευτική αγωγή, οι οποίοι δηλαδή μεταβολίζουν καλά το φάρμακο. Yπάρχουν όμως και ασθενείς στους οποίους το φάρμακο υπερμεταβολίζεται, με αποτέλεσμα να απεκκρίνεται πολύ γρήγορα από την κυκλοφορία χωρίς να έχει τον απαραίτητο χρόνο να δράσει. Ανάλογα υπάρχουν πολλοί ασθενείς που υπομεταβολίζουν το φάρμακο με αποτέλεσμα το φάρμακο να παραμένει στην κυκλοφορία περισσότερο χρόνο.  Nα σημειωθεί επίσης πως κάποιοι ασθενείς, επειδή δεν μεταβολίζουν καλά το φάρμακο, παρουσιάζουν πολλές παρενέργειες. Ήδη σε ορισμένα φάρμακα, όπως τα αντιπηκτικά, στο spc του φαρμάκου περιλαμβάνoνται οδηγίες οι οποίες έχουν σχέση με τη χρήση του φαρμάκου σε ασθενείς με συγκεκριμένους πολυμορφισμούς. Aυτό σημαίνει ότι, αργότερα, ο θεράπων ιατρός θα πρέπει να συστήσει στον ασθενή να προβεί σε κάποιες γενετικές αναλύσεις πριν του χορηγήσει ένα φάρμακο, ώστε να γνωρίζει σε ποιά δοσολογία θα πρέπει να του το χορηγήσει.

 

Η φαρμακογενετική συνεπώς είναι ο κλάδος της φαρμακολογίας που ασχολείται με την επίδραση της γενετικής παραλλαγής   στην ανταπόκριση των φαρμάκων σε ασθενείς μέσω της συσχέτισης της γονιδιακής έκφρασης ή των πολυμορφισμών ενός νουκλεοτιδίου (σημειακές μεταλλάξεις SNPs) με την αποτελεσματικότητα ή τοξικότητα του φαρμάκου. Στόχος του είναι η ανάπτυξη ορθολογικών μέσων για τη βελτιστοποίηση της φαρμακευτικής θεραπείας, σε σχέση με τον γονότυπο των ασθενών, ώστε να εξασφαλιστεί η μέγιστη αποτελεσματικότητα με ελάχιστες δυσμενείς επιπτώσεις.

 

Δεδομένου ότι το DNA ενός ασθενούς μπορεί να αντιπροσωπεύει έως και 95% του τρόπου με τον οποίο ανταποκρίνεται σε ένα φάρμακο, ένα  φαρμακογενετικό DNA Test μπορεί να βοηθήσει στην καθοδήγηση καλύτερης συνταγογράφησης φαρμάκων προς όφελος των ασθενών.

 

Οφέλη από τη φαρμακογενετική :

– αποτελεσματική εξοικονόμηση κόστους

– πρόβλεψη και πρόληψη ανεπιθύμητων αντιδράσεων των φαρμάκων

– μειωμένες νοσηλείες λόγω αναποτελεσματικότητας φαρμακευτικής αγωγής

– μειωμένος κίνδυνος φαρμακευτικών αλληλεπιδράσεων

 

– πιο αποτελεσματικές θεραπείες

  

Φαρμακογενετική στη Ψυχιατρική

 

Το 34% όλων των πιθανών σοβαρών ΑΕ φαρμάκων του ΚΝΣ προκλήθηκαν από το γενετικό προφίλ του ασθενούς και όχι  από τις αλληλεπιδράσεις φαρμάκου με άλλα φάρμακα.

 

Τα οφέλη από τη χρήση της φαρμακογενετικής ανάλυσης στη Ψυχιατρική είναι τα παρακάτω:

 

  • Βέλτιστη επιλογή θεραπείας και μείωση της πιθανότητας αποτυχίας της αγωγής 

Όλοι οι ψυχιατρικοί ασθενείς δεν ανταποκρίνονται στην φαρμακευτική αγωγή με τον        ίδιο τρόπο και τον ίδιο βαθμό αποτελεσματικότητας

Με την φαρμακογενετική ανάλυση (PGx) η προσέγγιση “trial and error “ αποφεύγεται

 

  • Λιγότερες Ανεπιθύμητες Ενέργειες(ΑΕ)

Η εμφάνιση σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών προκαλούμενων από φάρμακα                (πχ: xρόνια ηπατική ή νεφρική βλάβη, Σύνδρομο Stevens-Johnson) μπορεί να αποφευχθεί μέσω της ταυτοποίησης των πολυμορφισμών στο DNA

 

  • Μείωση του συνολικού κόστους θεραπείας

Η μείωση της πιθανότητας εμφάνισης ΑΕ, των αποτυχημένων δοκιμών με φάρμακα, του χρόνου κλινικής ανταπόκρισης στη θεραπεία και της λήψης πολλών φαρμάκων για την αντιμετώπιση μιας πάθησης συνολικά, οδηγεί σε καθαρή μείωση του όσους υγειονομικής περίθαλψης

 

  • Καλύτερη ποιότητα ζωής για τον ασθενή

Λήψη φαρμάκων με καλύτερο προφίλ αποτελεσματικότητας και ασφάλειας από την έναρξη της θεραπείας

Μεγαλύτερη συμμόρφωση στη θεραπεία

Μείωση απώλειας του χρόνου από την εργασία

 

Σε μια σειρά μελετών (παρατίθεται η σχετική βιβλιογραφία) σε ασθενείς με ψυχικές διαταραχές (μείζων κατάθλιψη, διπολική διαταραχή, σχιζοφρένεια) η φαρμακογενετική ανάλυση(PGx)  οδήγησε σε αύξηση τόσο της κλινικής ανταπόκρισης όσο και της ύφεσης, σε πιο καλά ανεκτές θεραπείες, με λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες και σε μείωση του κόστους περίθαλψης.

Συμπερασματικά η φαρμακογενετική είναι ιδανική για ψυχιατρικούς ασθενείς:

α) Που δεν ανταποκρίνονται στη θεραπεία

β) Που στο ιστορικό τους έχουν πολλές υποτροπές και νοσηλείες

γ) Που εμφανίζουν σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες

δ) Που δεν συμμορφώνονται στη θεραπεία

ε) Που λαμβάνουν πολλά φάρμακα και πάσχουν από σοβαρές παθήσεις

στ) Που είναι επιφυλακτικοί με τη λήψη ψυχιατρικής αγωγής

 

Από το Φεβρουάριο του 2020 κυκλοφορεί στη χώρα μας τεστ φαρμακογενετικής  ανάλυσης της εταιρείας IDNA GENOMICS με έδρα την Αθήνα.

 

Μετά από χιλιάδες ικανοποιημένους ασθενείς σε σχεδόν δύο χρόνια συνεχούς παρουσίας    στον τομέα της φαρμακογενετικής ανάλυσης η εταιρεία  συνεχίζει να πρωτοπορεί και να επενδύει δημιουργώντας τη δική της ψηφιακή πλατφόρμα, iDNAonline, με πρόσβαση σε αυτήν όλων  των ασθενών με παθήσεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος. 

 

Μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας ο ασθενής θα μπορεί να ενημερωθεί και να βρει λύση μέσω της φαρμακογενετικής ανάλυσης. Επίσης θα μπορεί να  επιλέξει το θεράποντα γιατρό του εντός ή εκτός πλατφόρμας και την πρόσβαση σε αυτόν από κοντά ή μέσω τηλειατρικής χρησιμοποιώντας τη πλατφόρμα τηλεψυχιατρικής της Melapus .

Ο ίδιος ο γιατρός έχοντας απέναντί του ένα ενημερωμένο ασθενή κερδίζει χρόνο και κόπο ως προς την ενημέρωση και την διαδικασία της φαρμακογενετικής ανάλυσης και παράλληλα μπορεί να εκμεταλλευτεί την επιλογή της τηλεδιάσκεψης με ασθενείς από όλη την Ελλάδα

 

Όπως πάντα ο ειδικός γιατρός είναι αυτός που θα  επιλέξει την κατάλληλη εξατομικευμένη  αγωγή για τον ασθενή του με τη τεχνολογία ως εργαλείο για το β.

 

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

 Πατρινός ΓΠ. (2010). Φαρμακογονιδιωματική και Πρωτεομική: Εφαρμογή της εξατομικευμένης ιατρικής. Μετάφραση στα ελληνικά από: Pharmacogenomics and Proteomics: Enabling the Practice of Personalized Medicine. Steven HY, Wong SH, Linder MW, Valdes R (eds). Επιστημονικές εκδόσεις Παρισιάνου, Αθήνα.

Patrinos GP, Innocenti F. (2010). Pharmacogenomics: Paving the path to personalized medicine. Pharmacogenomics 11, 141-146.

Squassina A, Manchia M, Manolopoulos VG, Artac Μ, Lappa-Manakou C, Karkabouna S, Mitropoulos K, Del Zompo M, Patrinos GP. (2010). Realities and expectations of pharmacogenomics and personalized medicine: Impact of translating genetic knowledge into clinical practice. Pharmacogenomics 11, 1149-1167.

P. Verbeurgt et al, Pharmacogenomics. (2014) Apr;15(5):655-65

P. Bradley et al.  Journal of Psychiatric Research. (2018); 96: 100-107

 Changsu Han et al. Clin Psychopharmacol Neuro2sci. (2018) Nov; 16(4): 469–480

Pérez et al. BMC Psychiatry (2017); 17:250

L. Herbild et al, Basic&Clinical Pharmacology&Toxicology, (2013); 113: 266

 

 Γ. Δαφούλας 

MD, MBA in HSM, PhDc, Επιστημονικός συνεργάτης ΕΛΚΕ-ΠΘ

 

‍‍Έφτασαν στο email μου…

 

ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΣΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ.

 

Πρόσκληση χρηματοδότησης στο πλαίσιο υλοποίησης του Ευρωπαϊκού χώρου δεδομένων για την υγεία (European Health Data Space -EHDS)

‍Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) έχει ως στόχο τον Ευρωπαϊκό χώρο δεδομένων για την υγεία (EHDS) https://ec.europa.eu/health/ehealth/dataspace_el  — ένα σημαντικό δομικό στοιχείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Υγείας. Σύμφωνα με την ΕΕ «ο EHDS αποσκοπεί στην πλήρη αξιοποίηση της ψηφιακής υγείας για την παροχή υγειονομικής περίθαλψης υψηλής ποιότητας και τη μείωση των ανισοτήτων. Θα προωθήσει την πρόσβαση σε δεδομένα υγείας για την πρόληψη, τη διάγνωση και τη θεραπεία, την έρευνα και την καινοτομία, καθώς και τη χάραξη πολιτικής και τη νομοθεσία. Ο EHDS θα θέσει στον πυρήνα του τα δικαιώματα των ατόμων να ελέγχουν τα προσωπικά τους δεδομένα υγείας.»

 

Σύμφωνα με το σχεδιασμό του ΕHDS, θα αφορά 4 τομείς  αξιοποίησης των δεδομένων υγείας:  1.  Πρόσβαση και στη χρήση των δεδομένων υγείας για την παροχή υγειονομικής περίθαλψης, με έμφαση στη πρόσβαση ασθενών σε  αυτά καθώς και διασυνοριακά (EHDS1) που αναλύθηκε στο προηγούμενο newsletter 2. Αξιοποίηση ανωνυμοποιημένων δεδομένων υγείας για έρευνα, καινοτομία και χάραξη πολιτικών υγείας 3. Προώθηση μιας πραγματικής ενιαίας αγοράς για ψηφιακές υπηρεσίες και προϊόντα υγείας, συμπεριλαμβανομένων των καινοτόμων με έμφαση στην Τηλεϊατρική και Τεχνητή Νοημοσύνη.

Ειδικά για την χρήση δεδομένων της καθημερινής κλινικής πρακτικής (Real World Data), ο σχεδιασμός (EHDS2) προβλέπει κόμβους συλλογής και ανταλλαγής δεδομένων για δευτερογενή χρήση για έρευνα και καινοτομία.

 

Η ανάπτυξη τέτοιων υπηρεσιών θα απαιτήσει σχετικές αποφάσεις και νομοθεσία από ΕΕ και τα Κράτη- Μέλη τα επόμενα χρόνια.

 

Μια από τις σχετικές ανταγωνιστικές προσκλήσεις χρηματοδότησης, έχει αναρτηθεί από την ΕΕ και τυχόν συμμετοχή φορέων από Ελλάδα, θα μπορούσε να συμβάλει στην συμμετοχή και του ΕΣΥ στην αιχμή των εξελίξεων αυτών σε ευρ. επίπεδο:

https://ec.europa.eu/info/funding-tenders/opportunities/portal/screen/opportunities/topic-details/eu4h-2021-pj-06?fbclid=IwAR1Qv0W4rSUYNttGiZmLeTXf8A1ADQgK2rxaQyOabATcmPqsnK004fPjWvQ

 

Αξιοποίηση ανωνυμοποιημένων δεδομένων υγείας για έρευνα, καινοτομία και χάραξη πολιτικών υγείας

Σύμφωνα με το Νόμο 4600/2019 – ΦΕΚ Τεύχος Α 43/09.03.2019, θεσπίστηκε ο Ατομικός Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας (ΑΗΦΥ), και σχετικές διατάξεις του άρθρου 84, προβλέπουν διαδικασίες με τις οποίες η ΗΔΙΚΑ Α.Ε. και το ΥΥ παραχωρούν δεδομένα, σε συνέχεια του άρθρου 90, παράγραφος 4, 23.02.2016 Ν. 4368 για παραχώρηση τέτοιων δεδομένων από ΕΟΠΥΥ https://healthdata.eopyy.gov.gr/el/  Η σχετική νομοθεσία ορίζει "με απόφαση του Υπουργού Υγείας ορίζονται οι όροι και οι διαδικασίες με τις οποίες το Υπουργείο Υγείας, ως υπεύθυνος επεξεργασίας, επιτρέπεται να δημοσιεύει ή να χορηγεί, έναντι συνδρομής ή ειδικού παραβόλου, στατιστικής φύσης συγκεντρωτικά στοιχεία, από τα οποία δεν μπορούν πλέον να προσδιοριστούν τα υποκείμενα των δεδομένων και τα οποία προέρχονται από τη λειτουργία του συστήματος αρχειοθέτησης του Α.Η.Φ.Υ." . Ήδη στο Υπουργείο Υγείας λειτουργεί Αυτοτελές Τμήμα Θεραπευτικών Πρωτοκόλλων και Μητρώων Ασθενών για τη επεξεργασία σχετικών αιτημάτων.

 

 Ωστόσο στην Ελλάδα δεν έχει αναρτηθεί ακόμα σχετικός κανονισμός και διαδικασία διάθεσης τέτοιων ανωνυμοποιημένων δεδομένων για έρευνα ή εμπορικούς σκοπούς, όπως σε άλλες χώρες (1) και στα πλαίσια της ανοικτής διακυβέρνησης (open gov).

 

Ο σύγχρονος θησαυρός της Ελλάδας: O πλούτος δεδομένων που κατέχει η χώρα από την ηλεκτρονική συνταγογράφηση.

«Με την ολόχρυση λάρνακα του Μακεδόνα βασιλιά Φιλίππου Β’ και το ολόχρυσο στεφάνι βελανιδιάς που βρέθηκαν στου τάφους της Βεργίνας παρομοιάστηκε ο πλούτος δεδομένων που κατέχει η χώρα και η κυβέρνηση από την ηλεκτρονική συνταγογράφηση. Τον παραλληλισμό έκανε ο Ιατρικός Διευθυντής Νοτίου Ευρώπης της πολυεθνικής εταιρείας Abbivie, Alexander P. Dorr. Μιλώντας σε πρόσφατο συνέδριο του Ελληνοαμερικανικού Επιμελητηρίου, χαρακτήρισε κυριολεκτικά ως θησαυρό τα δεδομένα που έχουν συλλεγεί από το 2012 που ξεκίνησε η ηλεκτρονική συνταγογράφηση και τα οποία ωστόσο, όπως είπε χαρακτηριστικά, δεν αξιοποιήσαμε καθόλου.» (2)

 

Mελέτη για μηχανισμό Ανοικτών Δεδομένων Φαρμάκου & Υγείας στην Ελλάδα

Η σχετική παρουσιάστηκε  στο πλαίσιο των εργασιών του Πανελλήνιου Συνεδρίου για τα Οικονομικά και τις Πολιτικές της Υγείας 2021 (3)

 

Η μελέτη ανατέθηκε από την Πανελλήνια Ένωση Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ) στην εταιρεία Reformed με την χορηγία της ELPEN και βρίσκεται αναρτημένη στο site της ΠΕΦ (4)

 

Σύμφωνα με την ΠΕΦ «Η μελέτη αφορά στην υλοποίηση, τη διακυβέρνηση και το περιεχόμενο ενός μηχανισμού ανοικτών δεδομένων, με διαφορετικά επίπεδα διαβαθμισμένης πρόσβασης ανάλογα με το είδος των χρηστών. Πρόκειται για μια εμπεριστατωμένη ανάλυση των κρίσιμων παραμέτρων για την εφαρμογή ενός αποδοτικού, βιώσιμου και πλήρως διαφανούς πλαισίου πρόσβασης σε δεδομένα φαρμάκου, με απόλυτο σεβασμό στην προστασία των προσωπικών δεδομένων και του εμπορικού απορρήτου.» (5)

 

ΠΗΓΕΣ:

(1)https://www.ft.com/content/6f9f6f1f-e2d1-4646-b5ec-7d704e45149e

 

(2)https://www.powergame.gr/game-over/147717/h-dimand-sto-kynigi-ton-anaplaseon-i-neas-exodos-stis-agores-kai-enas-sygchronos-thisavros/?fbclid=IwAR0dHsq7LdQ8HuTtTQ5DdktMtkruudacKOfPJZOGDo8XG4Bu3HZuxIjjNZg

 

(3)https://projector-web.gr/Mindview/gr/HealthPolicy_Congress/videos-on-demand/5308/parusiash-meleths-syzhthsh-anaptyksh-mhxanismou-aniktwn-dedomenon-farmaku-ygias-sthn-ellada-efkairia-gia-anaptyksh-tekmhriomenh-politiki-ygias?fbclid=IwAR07fLYfkGpvpR6zaPLDyW9XMR4CkJcn9u1RwYonw_4N78aZsUG1QoFbOR4

 

(4)https://www.pef.gr/wp-content/uploads/2021/12/%CE%A8%CE%B7%CF%86%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AC-%CE%B4%CE%B5%CE%B4%CE%BF%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B1-%CE%A6%CE%B1%CF%81%CE%BC%CE%AC%CE%BA%CE%BF%CF%85-09.12.2021.pdf

 

 (5)https://www.pef.gr/%CE%BC%CE%B7%CF%87%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82-%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CF%84%CF%8E%CE%BD-%CE%B4%CE%B5%CE%B4%CE%BF%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CF%89%CE%BD-%CF%86%CE%B1%CF%81%CE%BC%CE%AC/?fbclid=IwAR0V-XiLfYI-rJrmlGQXMJzmWFDvq5amMh-Vfn4_LtZrH1XzcjC_HPI9vK4

‍Επιθυμούμε το Digital Health Alert συνεχώς να εξελίσσεται. Πείτε μας τις απόψεις σας και τις παρατηρήσεις σας. Μπορείτε να επικοινωνείτε μαζί μας στο digital.medicine.2018@gmail.com.

‍ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΓΕΝΙΚΗ ΧΟΡΗΓΙΑ

 

 

‍Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΑΓΓΕΛΛΕΙ:

 

‍Congress World fully respects the applicable Personal Data Protection laws.

Thus, you are receiving this informational Newsletter due to one of the below reasons
1. You have provided your email address so as to be informed with scientific updates of your interest, or
2. You were registered in one of the Conferences organized by our PCO-DMC Congress World, or
3. You subscribed via our website www.congressworld.gr
Not interested any more? Unsubscribe